بحران‌های ژئوپلیتیکی اغلب با افزایش سطح عدم اطمینان همراه هستند. تجربه نشان داده که در شرایط جنگ، اولین واکنش مصرف‌کنندگان کاهش هزینه‌های غیرضروری، گرایش به پس‌انداز، و بازتعریف اولویت‌های مصرفی است. در ادامه با ما در راهبر بازار همراه باشید.
نمودار ۱ – روند انتظارات منفی مصرف‌کنندگان در اروپا:
رشد عدم‌قطعیت درآمدی و پیامدهای آن
مطالعه‌ی The Centre for Economic Policy Research) CEPR) نشان می‌دهد که سطح نگرانی ژئوپلیتیکی رابطه مستقیم با ادراک عدم‌قطعیت درآمدی دارد.
نمودار ۲ – رابطه نگرانی ژئوپلیتیکی و عدم‌قطعیت درآمد:
خانوارهایی که در نظرسنجی نمره نگرانی بیش از ۷ (از ۱۰) داشته‌اند، بالاترین سطح بی‌اعتمادی به آینده مالی خود را گزارش داده‌اند.
پیامد : مصرف‌کنندگان در این شرایط، رفتارهای محتاطانه مانند تعویق خریدهای بزرگ، افزایش پس‌انداز نقدی، و کاهش خریدهای تفریحی را اتخاذ می‌کنند.
رفتار مصرف‌کنندگان ایرانی در دوران بحران
با استناد به مشاهدات میدانی و تحلیل‌های بازار در ایران، در هفته‌های منتهی به بحران، رفتارهای زیر به‌وضوح مشاهده شد:
- انباشت کالاهای اساسی نظیر مواد غذایی، دارو، آب آشامیدنی.
- تعویق خریدهای بادوام مانند لوازم دیجیتال و خودرو.
- افزایش میل به نگهداری نقدینگی به جای سرمایه‌گذاری یا خرید کالا.
تحلیل:
رفتار مصرف‌کننده ایرانی در این دوران شباهت بالایی به الگوی رفتاری مصرف‌کنندگان اروپایی در زمان جنگ اوکراین دارد و این مسئله به ما امکان مدل‌سازی دقیق‌تری از آینده‌ی بازار ایران می‌دهد.
پیامدهای جنگ برای بازار و کسب‌وکارهای ایران
الف. تغییر در الگوی مصرف و تقاضا:
- افت تقاضا برای کالاهای غیراساسی، لوکس و تفریحی.
- رشد حساسیت به قیمت و گرایش به برندهای ارزان‌قیمت یا تخفیفی.
- تضعیف موقت وفاداری به برند، مخصوصاً برندهای خارجی.
ب. اختلال در زنجیره تأمین:
با توجه به وابستگی ایران به واردات برخی مواد اولیه و مسیرهای حمل‌ونقل، اولین آسیب‌پذیری در بخش لجستیک و زنجیره تأمین رخ می‌دهد.
گزارش (COFACE (Compagnie Française d’Assurance pour le Commerce Extérieur در سال ۲۰۲۳ نشان می‌دهد صنایع زیر بیشترین ضربه را در زمان جنگ دریافت متحمل می‌شوند:
- پتروشیمی
- خودروسازی
- نساجی و کاغذ
- صنایع کشاورزی و خوراک دام
- حمل‌ونقل، هتل‌داری و گردشگری
ج. مثال بین‌المللی:
در پی ناآرامی‌های سیاسی در خاورمیانه، فروش برخی برندهای بین‌المللی مانند مک‌دونالد در بازارهایی چون قاهره تا ۷۰٪ افت را تجربه کردند. نمونه‌ای روشن از کاهش اعتماد مصرف‌کننده به برندهای جهانی در شرایط بحرانی.
راهکارهای پیشنهادی برای کسب‌وکارها در شرایط بحران
